Volg het spoor van het paard

“Wat is hier nodig” als leidraad voor leren en handelen

In het kader van een leergang heb ik me begeven in de wereld van de paarden en schapen. Ik wist en weet weinig van beide dieren en van beide leefwerelden. Maar ondanks (of dankzij?) gebrek aan kennis, bracht deze unieke ervaring mij weer verder.
Maar vooraf vind ik het nodig op te merken dat ik besef het schaap tekort te doen. Ik plaats mijn ervaring namelijk op één dimensie waardoor het schaap eenzijdig belicht wordt. Er zullen genoeg gezichtspunten zijn waardoor het schaap juist wel in een gunstig daglicht geplaatst wordt. Zie bijvoorbeeld het youtube-filmpje “Schapen en leiderschap”; leiders kunnen van schapen leren.

Het speelveld

Door tussen het spoor van het paard en dat van het schaap de tijdas ‘verleden-heden-toekomst’ te trekken, ontstaat een veld waarin de werkende mens (medewerker, manager) in de tijd geplaatst kan worden; soms in het spoor van het paard, soms in het spoor van het schaap.

Bij het plaatsen van de werkende mens, laat ik me enkel leiden door de mate van ontvankelijkheid en nieuwsgierigheid die hij voor zijn onmiddellijke leef-werk-omgeving heeft.

Verleden: werkende mens in het spoor van het paard

De verpleegster, de politieman, de onderwijzer, de verkoper, de R&D-medewerker, de universitaire onderzoeker werden niet belemmerd door tijdregistraties, opgelegde targets en voorgeschreven formats en procedures om vanuit overzicht te handelen. Leerlingen die een vak wilden beheersen deden dat bij een ervaren leermeester die zich niet liet leiden door vastgestelde aan te leren competenties. “Wat is hier nodig” was in alle beroepen leidraad van handelen. Vanuit overzicht werd contact gemaakt. Patiënt, burger, leerling voelden de echtheid van het contact omdat de omgeving leidend was en niet een plan of procedure.

Zie het paard. Het paard houdt te allen tijde overzicht voor zijn veiligheid en is die in orde, dan komt hij naar je toe en maakt, met een organische mix van onbevangenheid en alertheid, contact uit nieuwsgierigheid. Toenaderen is handelen (niet denken) en daarom puur.

Het nu: werkende mens in het spoor van het schaap

Het effectief en efficiënt bereiken van doelen is vanaf de jaren ’80 tot heden belangrijker dan te handelen naar wat de omgeving vraagt. De uitvoerder/medewerker benadert klant, patiënt, burger, leerling plangedreven, niet contextgedreven. Manager maakt contact met medewerker met een plan in de hand of als de ingevulde lijstjes er toe aanleiding geven (te veel tijd besteden aan het verzorgen van een patiënt, verkoopcijfers blijven achter, de universitaire onderzoeker die te weinig publiceert). De werkende mens voelt op deze manier dat de organisatie van waaruit hij werkt, hem niet (helemaal) vertrouwd of hij zich wel maximaal inzet voor die doelen.

Regimes in organisaties kunnen iets weg hebben van het schaap. Basishouding van het schaap is dat hij het niet vertrouwd. Iets van nieuwsgierigheid is niet te bespeuren. Angst voor de buitenwereld, het afwijkende en het vreemde overheerst. Maakt liever geen contact. En het paard? Indien het veilig is, wil het paard (wat voor vlees heb ik in mijn kuip, spannend, onderzoeken……, met zijn volle gewicht (600kg)).

Toekomst: werkende mens in het spoor van het paard?

Tal van organisaties voelen dat het zo niet verder kan gaan. Mensen komen niet tot hun recht, de kwaliteit van de dienstverlening galoppeert met grote paardensprongen achteruit, goede vakmensen keren de organisatie de rug toe. Het afschaffen van de bonnenquota bij de politie en de beweging van Het Nieuwe Werken (dat wel wat hyperige vormen aanneemt) zijn signalen om managers en medewerkers meer ruimte te gaan geven om, afhankelijk hoe het nieuwe werken ingevuld gaat worden, weer oog te krijgen voor wat nodig is. Dan zullen medewerkers ook hun managers volgen zonder dat er lijstjes aan te pas hoeven te komen.

Zie het paard. Die volgt. Maar alleen als de leider respect en vertrouwen geeft, weet wat hij wil, overzicht heeft en handelt zonder veel te denken. Kijkt de leider om of het paard volgt (controleren), dan stopt het paard onmiddellijk met volgen. 

Paard & schaap – de Gouden Eeuw & China

Amy Chua is juriste en hoogleraar aan de universiteit van Yale in de VS. Ze is de auteur van het boek ‘Day of Empire’ (Wereldrijk voor een dag). In het boek vergelijkt ze de geschiedenis van enkele machtige wereldrijken. De Republiek in de Gouden Eeuw beschouwt ze als een hypermacht die de voorloper was van hypermacht Amerika (en niet het Romeinse Rijk of het Britse koloniale Imperium zoals meestal wordt beweerd door historici). “De Republiek en later de VS ontleenden hun macht aan buitenstaanders: het tolerante politieke en religieuze klimaat trok de knapste koppen, de inventiefste geesten, de kapitaalkrachtigste ondernemers uit de hele rest van de wereld aan. De injectie van menselijk kapitaal gaf de doorslag, niet massale veroveringslegers” (Toleranten hebben de wereld, de Volkskrant 30 mei 2009).

Het heeft iets weg van de wereld van het paard.

Ze acht de kans klein dat China de volgende hypermacht wordt (besef dat deze inschatting niet gemaakt wordt door een soort dr. Klavan, een universitair geschoolde Chinadeskundige opgeleid in het Westen, maar door iemand die Chinese genen heeft). “De kracht van de VS is dat alle immigranten zich Amerikaan voelen en ook zijn. China trekt geen buitenlanders aan (wel tijdelijk als expat). Als ik aan Chinezen de vraag stel: kan een immigrant Chinees worden, begrijpen ze de vraag niet eens”.

Helaas voor dit blog is het jaar 2011 volgens de Chinese jaartelling niet het jaar van het schaap (het is het jaar van het konijn). Maar het statement van Amy Chua is voor iedereen die hier in Europa/Nederland woont en werkt, terwille van welvaart, welzijn en geluk, een steun in de rug om richting toekomst de (Rijnlandse) sporen van het paard maar te volgen.

Marc Oskam, auteur van het boek “Venijn in de start”

Organisaties en managers helpen