Durf uit te gaan van “meer toezicht = verkeerde weg”

Hoe de reflex van de bestuurder te temmen

Meer regels invoeren om een volledig mislukte bestrijding van een mega-brand als bij Chemie Pack in de toekomst te voorkomen? Meer camera’s in kinderdagverblijven plaatsen als antwoord op kindermisbruik? Verplicht stellen van het aantal lesuren per jaar als antwoord op klachten over te lage kwaliteit van het middelbaar onderwijs?

Er wordt maar zelden een probleem structureel opgelost met meer toezicht en meer regels. De roep om meer toezicht en regels is een reflex die de schade van het voortbestaan van een probleem beperkt en het verder denken, kijken en praten over oplossingen, blokkeert.

Door die reflex uit te bannen, krijgen juist andere gezichtspunten een kans. Bijvoorbeeld, het gezichtspunt dat als één bedrijf het met de veiligheid niet zo nauw neemt, het alle andere bedrijven in de omgeving in gevaar brengt. Dit besef van afhankelijkheid had ook andere wegen kunnen openen om rampen als bij Chemie Pack in de toekomst te voorkomen. Zoals directieleden met beveiliging in hun portefeuille bij elkaar laten kijken, gezamenlijke maatregelen nemen en expertise inhuren. Van het mechanisme dat men kritischer naar de buurman kijkt dan naar zichzelf, wordt zo gebruik gemaakt. En dat allemaal door bedrijven die op één industriegebied gevestigd zijn en gezamenlijk kunnen zorgen voor explosiegevaar.

Dat is toch iets anders dan de bekende weg; met algemene regels elk afzonderlijk bedrijf van een industrieterrein apart een keer jaarlijks controleren. Regels die ook nog eens te grof zijn om unieke situaties in bedrijven en onmogelijk te voorziene gebeurtenissen die de veiligheid in gevaar kunnen brengen, op te kunnen merken.

De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) pleit in een advies aan de regering meer gebruik te maken van wetenschappelijke kennis bij het oplossen van maatschappelijke problemen. In plaats van meer regels en toezicht, zoeken naar de systeemfout en die herstellen, is de boodschap. Zit de systeemfout van bedrijfsveiligheid niet in de verregaande ‘vercertificering’ waardoor dit vraagstuk uit de bedrijfsgesprekken van directie tot werkvloer en tussen bedrijven is gehaald? Veiligheid, gestold en opgeborgen in lijstjes om jaarlijks een keer af te vinken?

De mensen in organisaties die met eigen ogen het dagelijkse werk meemaken (middenkader, werkvloer), kunnen wetenschappelijke inzichten goed gebruiken om de aandacht te vestigen op systeemfouten en bestuurders te bewegen voortaan af te zien van de reflex. Deze aandachtsverschuiving zal voor elke branche goed zijn.

Marc Oskam is auteur van het boek “Venijn in de start”

Deze column is op 17 september 2011 op de site van “de OrganisatieActivist” gepubliceerd.

Oraganisatie en managers helpen