Een land zonder kabinet

Van regeerakkoord naar open parlement

In 2009 heb ik het artikel “Teambuilding, begin er niet aan!” geschreven. De titel is meteen advies. Teambuilding werkt namelijk een naarbinnengerichtheid in de hand. Niet wat zich afspeelt in de realiteit, maar een plan, binnen gemaakt, wordt in toenemende mate het vertrekpunt van werk en handelen. Beter is de inhoud die ter tafel komt te laten bepalen wie aan tafel zit, in plaats van dat je nu eenmaal deel uitmaakt van een team. Dit is een vorm van organiseren die aansluit bij deze tijd.

Het afgelopen jaar hebben we een dergelijke vorm van organiseren in de landelijke politiek mee kunnen maken. Weliswaar door nood gedwongen en niet expliciet, maar toch. Partijen in wisselende combinaties bepaalden wat er ging gebeuren. Na 12 september vindt echter de formatie op de vertrouwde manier plaats. Een nieuw team van ministers zal straks het land gaan leiden. Met een binnenskamers gemaakt regeerakkoord waarvan in de komende jaren niet afgeweken kan worden zonder in de politieke problemen te komen.

Het is wellicht de moeite waard na te denken over een vorm van regeren die past bij deze tijd en bij de politieke verhoudingen die blijvend veranderd lijken te zijn. Zou in de geest van het artikel zo iets te bedenken zijn? Hier een voorstel in de vorm van een schets.

Om direct de inhoud centraal te stellen moeten we elke partij dwingen de vraag te beantwoorden “wat willen we nu echt?” Daartoe agendeert elke partij naar rato van het aantal Kamerzetels, een aantal voorstellen voor het eerstvolgend jaar. De beperking zal partijen aanzetten na te denken of voorstellen binnen de grenzen van de maakbaarheid van de samenleving liggen. Voorstellen door een meerderheid van de Kamer ingediend, vallen buiten deze beperking. Dit stimuleert samenwerking omdat Kamermeerderheidvoorstellen het indienen van het aantal eigen voorstellen op peil houdt. Per voorstel krijgt elke partij de mogelijkheid een deskundige uit te nodigen om in het parlement een bijdrage te leveren. Vervolgens discussie en stemmen. Nadat het wetsvoorstel de Eerste Kamer is gepasseerd, is de secretaris-generaal van een ministerie verantwoordelijk voor de uitvoering.

Geen formaties meer die heel lang kunnen duren, maar na de verkiezing direct aan het werk. De werkwijze plaatst de inhoud vanaf het begin centraal. Inhoud die ook nog eens verrijkt wordt omdat input van buiten maximaal kans krijgt in het parlement door te dringen. Alleen kunnen regeren omdat je nu eenmaal in een kabinet zit, bestaat dan niet meer. Daarentegen kunnen alle ambities van partijen ingezet worden om vanuit de realiteit iets tot stand te brengen in plaats van dat alle energie aangewend wordt om een ooit dichtgetimmerd regeerakkoord uitgevoerd te krijgen of te dwarsbomen.

Zou zo’n parlement met open deuren aan gezag en invloed kunnen winnen? Omdat er geen kabinet meer is, mag je dat verwachten.